Geçtiğimiz yıl Türk yatırımcıların yurtdışındaki portföy yatırımları bir önceki yıla göre yüzde 19 yükselerek 2.2 milyar doları aştı. Bu yükselişte bireysel yatırımcıların yurtdışında 1.1 milyar dolarlık hisse alımı yapmaları etkili oldu. Bireysel yatırımcının yabancı borsalardaki alımları yüzde 65 yükseldi. Türkiye’den yapılan yabancı hisse alımlarında bireysellerin payı ise yüzde 76’yı buldu. Yurtdışına yatırımların özellikle geçen yılın 2. çeyreği itibarıyla yükseldiği görüldü. Yurtdışında yapılan portföy yatırımlarında Amerika yüzde 75 ile en yüksek payı aldı. Buna karşılık Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcının oranı nisan itibarıyla yüzde 37 ile tarihi düşük seviyelere geriledi. Son 1 yılda BIST’teki yatırımcı sayısı ise 270 bin düştü
Yükselen enflasyon ve TL’nin düşen değeri Türkiye’deki yatırımcıları getiri arayışına itti. Bu arayışın adreslerinden birisi ise yurtdışı piyasalar oldu.
Merkez Bankası verilerine göre yurtiçi yerleşiklerin portföy yatırımları geçen yıl 2 milyar 252 milyon dolar oldu. Portföy yatırımları 2021’de bir önceki yıla göre yüzde 19 yükseldi. Bu yatırımların 1 milyar 469 milyon dolarını hisse yatırımları, 783 milyon dolarını ise tahvil alımları oluşturdu.
2020’ye göre değişimler incelendiğinde özellikle bireysel yatırımcıların yabancı borsalara ilgisinin yoğun bir biçimde yükseldiği görüldü. Geçen yıl Türkiye’de yerleşik bireysel yatırımcıların yurtdışındaki hisse alımları 1 milyar 110 milyon doları bularak rekor kırdı.
Hisse alımları 1 yılda yüzde 65 yükselen bireysel yatırımcıların Türkiye’den yapılan toplam yurtdışındaki hisse alımlarındaki payı ise yüzde 76’ya yükseldi. Zaten bireysel yatırımcıların artan bu ilgisi genel olarak yurtdışı portföy yatırımlarını yukarı çeken etken oldu.
| Tarih (Milyon dolar) | Toplam hisse yatırımı | Bireysel | Bireysel yatırımcı oranı |
| 2001 | 49 | 6 | 12% |
| 2002 | 40 | 14 | 35% |
| 2003 | 53 | 19 | 36% |
| 2004 | 108 | 17 | 16% |
| 2005 | 89 | 33 | 37% |
| 2006 | 150 | 49 | 33% |
| 2007 | 77 | 24 | 31% |
| 2008 | 58 | 12 | 21% |
| 2009 | 219 | 98 | 45% |
| 2010 | 372 | 129 | 35% |
| 2011 | 279 | 101 | 36% |
| 2012 | 324 | 155 | 48% |
| 2013 | 362 | 152 | 42% |
| 2014 | 493 | 156 | 32% |
| 2015 | 598 | 177 | 30% |
| 2016 | 497 | 161 | 32% |
| 2017 | 448 | 184 | 41% |
| 2018 | 380 | 204 | 54% |
| 2019 | 521 | 251 | 48% |
| 2020 | 1.055 | 673 | 64% |
| 2021 | 1.469 | 1.110 | 76% |
Örneğin 2006 yılında toplam yurtdışı portföy yatırımları 3.1 milyar doları bulurken bunun 2 milyar 961 milyon dolarını tahvil yatırımları oluşturmuştu. Bu tahvil yatırımlarının yalnızca 199 milyon doları bireysel yatırımcılardan gelmişti. Söz konusu yılda Türkiye’den yurtdışı hisse alımları 150 milyon dolarda kalırken bu alımların 49 milyon doları bireysel yatırımcılardan gelmişti.
| Tarih (Milyon $) | Tahvil yatırımı | Bireysel yatırımcı | Bireysel yatırımcı oranı |
| 2001 | 497 | 7 | 1% |
| 2002 | 764 | 11 | 1% |
| 2003 | 1.895 | 66 | 3% |
| 2004 | 812 | 45 | 6% |
| 2005 | 629 | 113 | 18% |
| 2006 | 2.961 | 199 | 7% |
| 2007 | 1.930 | 273 | 14% |
| 2008 | 1.880 | 202 | 11% |
| 2009 | 1.688 | 143 | 8% |
| 2010 | 1.858 | 91 | 5% |
| 2011 | 1.471 | 91 | 6% |
| 2012 | 996 | 113 | 11% |
| 2013 | 641 | 100 | 16% |
| 2014 | 1.012 | 106 | 10% |
| 2015 | 976 | 81 | 8% |
| 2016 | 787 | 74 | 9% |
| 2017 | 705 | 93 | 13% |
| 2018 | 762 | 44 | 6% |
| 2019 | 1.073 | 139 | 13% |
| 2020 | 838 | 105 | 13% |
| 2021 | 783 | 117 | 15% |
2021’de ise Türkiye’den toplam 783 milyon dolarlık yabancı tahvil alımı yapılırken bireysel yatırımcının bu alımlardaki oranı yüzde 15 ile son yıllardaki seyrine yakın bir şekilde gerçekleşti.
AMERİKA İLK SIRADA
Bireysel ve kurumsal yurtiçi yerleşiklerin ülke tercihinde ise ilk sırayı Amerika aldı. Amerika’da Türkler geçen yıl toplam 1 milyar 699 milyon dolarlık portföy yatırımı gerçekleştirdi. Amerika’nın toplam yatırımlardaki payı ise yüzde 75 oldu. Amerika’yı 397 milyon dolar yatırım ve yüzde 18 payla Avrupa takip etti.
GÜÇLÜ PERFORMANSA GİTTİLER
Türklerin Amerikan piyasalarına adeta akın ettiği 2021’de ABD borsaları güçlü bir performans izledi. 2021 genelinde S&P 500 yüzde 26.9, teknoloji devlerinin yer aldığı Nasdaq Bileşik Endeksi yüzde 21.4, Dow Jones ise yüzde 18.7 yükseldi.
BIST’TE DOLAR BAZINDA KAYIP YÜZDE 29
Geçen yıl BIST 100 endeksinde yükseliş yaşansa da dolar bazında bakıldığında farklı bir resim ortaya çıktı. 2021’de BIST 100 yüzde 56 değer kazanarak seneyi 1857 puandan kapattı. Ancak dolar da bu esnada 7.41 liradan 13.31 liraya yükseldi. Dolayısıyla dolar bazında endeks aslında 29.3 kaybettirdi. Dolar bazında endeks Mayıs 2013’te 510’yi aşarak rekor kırmıştı.
2021’de Türkiye’de yurtdışına 2.2 milyar dolarlık portföy yatırımı gerçekleşirken Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcı önceki 3 yılda olduğu gibi satış tarafında yer aldı. Yabancı yatırımcılar geçen yıl 1.6 milyar dolarlık net satış yaptı.
| Yıl | Net alım/satım (milyon $) |
| 2014 | 2225 |
| 2015 | -2545 |
| 2016 | 613,8 |
| 2017 | 1780 |
| 2018 | -2011 |
| 2019 | -600,8 |
| 2020 | -4,582 |
| 2021 | -1,632 |
ÜÇ AYDA 991 MİLYON DOLARLIK SATIŞ
Söz konusu trend 2022’de de devam ediyor. Yılın ilk 3 ayında yabancı yatırımcılar Borsa İstanbul’da 991 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdi. Bunun sonucu olarak nisan itibarıyla Borsa İstanbul’daki yabancı yatırımcı oranı yüzde 37.03 ile rekor düşük seviyeye geriledi.
2020 başında yabancı yatırımcı oranı yüzde 65’in üzerindeydi. Aşağıdaki grafikte görüldüğü gibi endeks TL bazında yükselirken yabancı yatırımcı çıkış eğiliminde olmaya devam etti.
Yabancı yatırımcı payının 2019 sonundan bu yana seyri:
BIST’DE YATIRIMCI SAYISI DÜŞÜŞTE
Getiri koruma kaygısının bunun yanında yerli yatırımcıyı da farklı arayışlara itti. Geçen yıl nisan ayında borsadaki yatırımcı sayısı 2.7 milyona yaklaşarak rekor kırarken, bu rakam 11 Nisan 2022 itibarıyla 2.42 milyona geriledi. Uzmanlar bu yatırımcıların bir kısmının yurtiçinde farklı araçlara yöneldiğini ancak azımsanmayacak bir bölümünün ise BIST’de tecrübe edinerek gözünü yurtdışı piyasalara çevirdiğini ifade etti.
Ancak veriler bunun ötesinde yatırımcının negatif reel faiz ortamında getiri endişesiyle hareket ettiğini ortaya koyuyor. Aşağıdaki grafikte görüldüğü üzere yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı portföy yatırımları geçen yılın 2. çeyreği itibarıyla yükselişe geçti.
FAİZ İNDİRİMLERİ GELDİ
Geçen sene 20 Mart’ta Merkez Bankası Başkanlığı görevine Naci Ağbal yerine Şahap Kavcıoğlu getirildi. İlk andan itibaren Kavcıoğlu’nun göreve gelmeden önceki görüşlerine paralel bir şekilde piyasalarda faiz indirimi beklentisi oluştu. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu da Eylül-Aralık 2021 döneminde bu beklentiyi karşılayarak toplam 500 baz puanlık faiz indirimine gitti ve politika faizini yüzde 19’dan yüzde 14’e çekti. 2021’de yıllık enflasyon ise yüzde 36 oldu. 2022’de faizde değişikliğe gidilmezken mart ayı itibarıyla yüzde 61.1’e yükseldi.
